FAZY ROZWOJU SZCZENIĄT

Hodowcy i nowo upieczeni właściciele powinni mieć świadomość krytycznych faz rozwoju szczeniąt i ich wpływu na kształtowanie psa. Etapy te nie bez powodu nazywane są okresami krytycznymi. Są to okresy niezwykle ważne z punktu widzenia dalszego rozwoju psa.  To co w trakcie ich trwania się stanie lub nie, ukształtuje go na całe życie. Warto o tym pamiętać aby w przyszłości uniknąć niepotrzebnych problemów behawioralnych.

Wyróżniamy następujące fazy krytyczne rozwoju szczeniąt:

  1. Faza neonatalna 0-12 dzień
  2. Okres przejściowy (krótki okres pomiędzy dwiema okresami krytyczny 13-20 dzień)
  3. Okres socjalizacji (4-12 tygodni)
  4. Okres młodzieńczy (12 tydzień – 6 miesiąc)

Poniżej scharakteryzuje powyższe fazy, ale zanim to zrobię, pozwolę sobie przytoczyć pewien cytat: „Badania wykazały, że potomstwo matki, która w czasie ciąży podlegała rozmaitym stresom, będzie nerwowe i strachliwe” (1).

Tak – cała przygoda zaczyna się jeszcze w okresie prenatalnym. Jak pisze S. Coren, jeżeli sytuacje stresowe zdarzają się w ostatnim trymestrze ciąży, potomstwo może mieć słabsze zdolności uczenia się, wykazywać skłonność do ekstremalnych zachowań czy też nadwrażliwości emocjonalnej. Idąc jego tropem – jeżeli hormony stresopochodne produkowane przez organizm matki niekorzystnie wpływają na płód, to wytwarzane w organizmie endorfiny mogą być dla płodu korzystne. Na poziom endorfiny produkowanych  przez organizm matki, jesteśmy w stanie wpływać dostarczając ciężarnej suce odpowiednich bodźców.

Już w tej fazie jesteśmy w stanie wpływać na rozwijający się płód i każdy hodowca powinien o tym pamiętać.

Faza Neonatalna (0-12 dnia)

Kiedy kończy się faza prenatalna – szczeniak ochoczo wkracza w nową – neonatalną fazę rozwoju. Ma ono zamknięte uszy i oczy ale pozostałe zmysły funkcjonują normalnie. Posiada zmysł smaku, węchu, odczuwa ból oraz zmiany temperatury. To matka stymuluje jego funkcje wydalnicze a jej ślina dostarcza informacji o otaczającym świecie. Wylizując go daje mu informacje zawarte w ślinie. Poznanie tego zapachu będzie miało dla niego kluczowe znaczenie. W tym okresie bardzo trudno jest karmić szczeniaka z butelki ze smoczkiem, ale spróbujcie zamoczyć smoczek w ślinie suki a szczeniak nie powinien mieć żadnych oporów. Nie namawiam w tym miejscu do karmienia butelką, niestety czasami jednak może się zdarzyć, że zajdzie taka potrzeba. Ta faza rozwoju jest zdominowana przez jedzenie i spanie. Szczeniaki wtulają się w siebie godzinami.

Aktywność elektryczna mózgu jest jeszcze bardzo słaba i trudno jest za pomocą elektroencefalografu odróżnić okresy spania od aktywności. W tym okresie też, szczeniak nie jest w stanie sam utrzymywać temperatury ciała dlatego tak bardzo potrzebny jest kontakt z matką i rodzeństwem.

„Badania jasno dowodzą, że umiarkowany stres – dotyk, podnoszenie, czy głaskanie, podobnie jak zmiany temperatury – ma nieoceniony, pozytywny wpływ na rozwój szczeniąt w tym wczesnym okresie” (2). Tutaj odwołam się do metod stymulacji opisanych szerzej w artykule „Wczesna stymulacja neurologiczna szczeniąt”. Sesje takie mają dobry wpływ na rozwój zarówno fizyczny jak i psychiczny młodych szczeniąt.

W pierwszych dniach życia szczeniak jest w stanie wysyłać pierwsze sygnały uspokajające – głównie przez ziewanie. Niektóre zaczynają używać tego sygnału w kilka godzin po urodzeniu, inne dopiero po paru dniach. Najłatwiej go zaobserwować, jeżeli oddzielimy szczeniaka od reszty miotu i weźmiemy go na ręce. Jest to sytuacja stresowa dla malucha a wysyłany sygnał jest oznaką dyskomfortu jaki odczuwa.

Okres przejściowy(13 – 20 dzień)

Nie bez powodu jest nazywany okresem burzliwych zmian. W tym czasie otwierają się oczy i przewody słuchowe. Szczeniaki powoli zaczynają się ze sobą bawić, stawiać pierwsze kroki. Pojawia się też u nich świadomość społeczna. W tym okresie jest wskazana dalsza kontynuacja stymulacji, z jednoczesnym wprowadzaniem nowych bodźców. Skoro szczeniaki zaczynają widzieć i słyszeć, można powoli wprowadzać bodźce wzrokowe czy słuchowe (radio, telewizor, różnorodne dźwięki, zwiedzanie pomieszczeń). Uwaga jednak, żeby nie przesadzić – nie chcemy szczeniaka narażać na permanentny stres.

Na wykresie EEG teraz widać wyraźne rozbieżności pomiędzy okresami aktywności a snu. Zaczynają wyrzynać się zęby. Szczeniaki do pewnego stopnia zaczynają kontrolować pęcherz i jelita. W trzecim tygodniu opróżniają się samodzielnie, podejmują pierwsze próby załatwiania się z dala od posłania.

Okres socjalizacji (4 – 12 tygodni)

Ramy czasowe tego okresu różne źródła traktują inaczej. Istnieje niewielki spór co do kwestii, kiedy ten okres dobiega końca. Niektórzy mówią 12 a inni 16 tydzień życia. Prawda jest taka, że okres socjalizacji kończy się, kiedy szczenię na nowe zdarzenia czy sytuacje zaczyna reagować wzmożonym lękiem. Są znaczące różnice w okresie jego trwania u różnych ras.

Okres ten jest najbardziej brzemiennym w skutki okresem w życiu psa. Jak pisze S. Coren „Wszystkie wydarzenia, które miały miejsce i te, które się nie wydarzyły ukształtują zachowanie psa na zawsze”(3).

Wyróżniamy różne obszary socjalizacji – socjalizacja z matką, miotem oraz z ludźmi. Pies musi być dobrze socjalizowany z matką i ze swoim rodzeństwem aby wiedział do jakiego gatunku należy, ale także musi nauczyć się być z człowiekiem bo w przyszłości to właśnie z człowiekiem przyjdzie mu żyć. Bardzo ważne jest, aby do końca tej fazy nie oddzielać szczeniaka od matki i reszty miotu. Szczenięta bowiem uczą się wzajemnych interakcji, psiego sposobu komunikacji oraz tak ważnego – kontrolowania uścisku szczęk (inhibicji gryzienia). Niektórzy hodowcy w pogoni za szybkim zyskiem, zbyt szybko oddzielają szczenięta od matki – wyrządzając im tym samym wielką krzywdę. Inni, w obawie przed skrzywdzeniem szczeniaka oddzielają go od matki, gdy ta zachowuje się co najmniej niedelikatnie, tymczasem ona udziela mu pierwszych bardzo ważnych w jego życiu lekcji.

W tym okresie krytycznym należy wystawić psa na maksymalną ilość bodźców, tutaj pragnę powołać się na „Złotą Dwunastkę” Margaret Hughes. Program polega na tym aby do dwunastego tygodnia życia wystawić szczenię na maksymalną ilość bodźców, które w przyszłości spełnią zadanie szczepionki, uodparniającej psa na potencjalne sytuacje stresowe z jakimi może on się spotkać.

Innymi słowy do 12 tygodnia życia szczenię powinno:

1. chodzić po co najmniej 12 różnych powierzchniach (np. parkiet, dywan, bruk, beton, linoleum, trawa, gazety, piasek itd.)

2. bawić się co najmniej 12 różnymi przedmiotami (np. zabawki miękkie i twarde, duże i małe piłki, dźwięczące zabawki, drewniane przedmioty, papier lub karton, metalowe przedmioty itd.)

3. poznać co najmniej 12 różnych miejsc (np. podwórko, mieszkania innych osób, boisko szkolne, łąka, piwnica, winda, autobus, przejście podziemne itd.)

4. zapoznać się i bawić z co najmniej 12 różnymi osobami (np. dzieci, mężczyźni, kobiety, staruszkowie, ludzie na wózkach, ludzie o lasce, w kapeluszach, z parasolem, w habitach, okularach słonecznych itd.)

5. poznać co najmniej 12 różnych odgłosów (bawiące się dzieci, płaczące i krzyczące dzieci, ciężarówki, motocykle, deskorolki, pralka, mikser, wózki w sklepie, spadający garnek, odkurzacz, karetka na sygnale itd.)

6. poznać co najmniej 12 szybko poruszających się obiektów ( np. deskorolki, rolki, rowery, motocykle, samochody, biegnący ludzie, koty itd.)

7. podołać co najmniej 12 różnym wyzwaniom (np. wchodzenie do kartonowego pudła, przechodzenie przez tunel, chodzenie po ażurowych schodach, chodzenie po kładce, elektrycznie otwierane drzwi, pływanie w jeziorze itd.)

8. byś dotykanym poprzez właściciela i rodzinę w co najmniej 12 miejscach (np. branie na ręce, obracanie na plecy, przytrzymywanie między nogami, oglądanie opuszek łap, zębów, uszu itd.)

9. jeść z co najmniej 12 różnych pojemników (metalowa miska, pudełko, papier, kubek, patelnia, plastykowy kubeczek, łyżka, torebka papierowa itd.)

10. jeść w co najmniej 12 różnych miejscach (np. na podwórku, w klatce, w piwnicy, w łazience, w domu znajomych, z samochodzie, na boisku szkolnym, pod parasolem itd.)

11. bawić się co najmniej z 12 szczeniętami i zrównoważonymi dorosłymi psami

12. zostawać co najmniej 12 razy samemu z dala od rodziny i innych zwierząt na około 5-45 minut.

Wszystkie te doświadczenia szczenięce powinny mieć pozytywny lub neutralny efekt.

Kluczowym jest aby zmieścić właśnie w okresie pomiędzy trzecim a dwunastym tygodniem, życia. I tutaj ważny jest umiarkowany stres – nie przesadzajmy z ilością bodźców zapodanych jednocześnie. Jeżeli szczeniak podchodzi do czegoś z rezerwą, dajmy mu się samemu przekonać że warto, nie zmuszajmy, bo możemy uzyskać efekt zupełnie odwrotny do zamierzonego.

Szczeniak jest chłonny jak gąbka pozwólmy mu eksplorować – jest to bardzo ważne dla jego rozwoju. Okres socjalizacji jest również okresem szczepień i na pewno żaden z właścicieli nie chce narażać szczeniaka na kontakt z potencjalnymi źródłem choroby. Są natomiast sposoby na to, aby fakt szczepień nie odbił się niekorzystnie na socjalizacji. Ja brałam moje szczeniaki do znajomych, znajomych zapraszałam do siebie, urządzałam im przejażdżki samochodowe. Jak widać niekoniecznie trzeba wypuszczać psa do parku pełnego zarazków. Dobrym rozwiązaniem również są psie przedszkola, które  zaczynają funkcjonować na coraz szerszą skalę. Zachęcam do zapoznania się ich programem.

W tej fazie rozwoju szczenięta podejmują wczesne próby porozumiewania się, komunikowania w psim języku. Jest to bardzo ważne aby uczyły się komunikować między sobą i używać mowy ciała. Nauka i przyswojenie tego specyficznego języka może w przyszłości zapobiegać konfliktom między psami.

Należy jednak pamiętać, że między 8 – 10 tygodniem życia szczenię przechodzi okres wzmożonego lęku i musimy uważać żeby nie narazić go na jakieś traumatyczne przeżycia, ponieważ może odbić się to na jego psychice.

Okres młodzieńczy (12 tydzień – 6 miesiąc)

Technicznie okres socjalizacji już się skończył, ale nie oznacza to że nie powinniśmy więcej wystawiać szczeniaka na rozmaite bodźce – wręcz przeciwne jeżeli teraz przestaniemy to robić, szczeniak może zapomnieć to czego nauczył się dotychczas. Kontynuujmy swoja prace a na pewno nie pójdzie ona na marne. Niektóre psy zaczynają przechodzić trudny okres, do złudzenia przypominający okres młodzieńczy. Możemy nawet pomyśleć że cofnęły się w rozwoju. Świadomi jednak tego co się dzieje z naszym szczeniakiem bądźmy dla niego wyrozumiali. Jeżeli przechodzi szkoleniowy kryzys – zmniejszmy nasze wymagania, cofnijmy się do poprzedniego etapu.

W okresie młodzieńczym nasi młodzi dorośli mogą popaść w tak zwaną fazę ucieczek – poczuć tzw. zew wolności. Jest to naturalne i zamiast denerwować się na psa – zmień swoje przyzwyczajenia. Zabieraj go na spacery w różne inne miejsca gdzie, nie czuje się aż tak pewnie, chodź z nim na smyczy. Ja na spacerze z Blanką, co jakiś czas chowałam się za drzewo, ona mnie wtedy szukała. Takie ćwiczenia spowodowały, że stała się bardziej czujna i mimo iż zajmowała się swoimi sprawami, stale miała mnie w zasięgu swojego wzroku.

Autor: Edyta Gajewska

  1. Stanley Coren „Tajemnce Psiego umysłu”, Galaktyka, rozdział 9, strona 143
  2. Stanley Coren „Tajemnce Psiego umysłu”, Galaktyka, rozdział 9, strona 146
  3. Stanley Coren „Tajemnce Psiego umysłu”, Galaktyka, rozdział 9, strona 149

LITERATURA

Stanley Coren „Tajemnce Psiego umysłu”, Galaktyka

Terry Ryan, Kirsten Mortensen „Przechytrzyć Psa”, Galaktyka

John Fisher „Okiem Psa”, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne

Włochata Pasja
Hodowla Australijskich Labradoodli w Polsce
Pierwsze Australijskie Labradoodle w Polsce

Następny post?

Pies ugryzł moje dziecko – analiza przypadku

Data Konsultacji: 15.04.2010 Imię i Nazwisko właściciela psa: Bożena Borkowska (żona) 31 lat Pozostali członkowie rodziny: Adam Borkowski (mąż) 33 lata, Maciej Borkowski (syn) 2 lata Pies/Suka: Suka Imię: Osa Rasa: W typie Terier Wiek kastracji/sterylizacji: 3 lata...

Chcesz szkolić psy? Najpierw wytresuj kurczaka!!

Uważam, że każda osoba myśląca o tym aby rozpocząć profesjonalne szkolenie psów, powinna najpierw trenować kurczaki. Posunę się nawet dalej - każdy, kto w swojej pracy ma styczność nie tylko ze zwierzętami ale także ludźmi, których należy skutecznie motywować. A więc...

BILANS PRZYJEMNOŚCI DLA WYBRANYCH RAS PSÓW I KOTA

"Ostatnie badania wykazały, że różne rasy psów, organizują swoją strukturę socjalną na różne sposoby. Co jest ważne dla jednej rasy, w terminie „reguł stada” i systemów komunikacyjnych nie koniecznie musi być ważne dla innej rasy”. ”Prawdopodobnie nie ma czegoś...

Następny post? 

pl_PL